Kiedy parę tygodni temu przyszedł do mnie dwukrotnie zawyżony rachunek za prąd pomyślałem: oho! jaki piękny przypadek na ryzyko Internetu Rzeczy. No, może trochę koloryzuję to zadowolenie, ale najnowocześniejsze „sprytne” liczniki prądu, które jak Polska długa i szeroka instalują zakłady energetyczne, oprócz wielu korzyści mogą być przyczyną błędnych zdalnych odczytów. Nawiasem mówiąc dyrektywy unijne zobowiązują Polskę do wymiany 80 % liczników prądu na „smart meters” już do 2020 roku. Nawiasem podwójnym mówiąc, to ryzyka z „inteligentnym licznikami” wychodzą już na etapie wdrażania tego mega projektu. Zupełnie niedawno media doniosły o dużym sporze gospodarczym pomiędzy jednym z operatorów a dostawcą licznikowych rozwiązań, gdzie przedmiotem sporu był „protokół komunikacyjny”, czyli właśnie właściwości odczytu liczników na odległość. A spór dotyczy, bagatela 310 tysięcy zainstalowanych liczników.

Ale wracając do mojego małego case study, to tym razem okazało się, że to akurat błąd ludzki (zresztą każdy błąd jest ludzki, należałoby dodać). Nie zmartwiło mnie, że kolejne przypadki ryzyka związanych z Internetem rzeczy wypadnie mi trochę poczekać, bo zapewne niedługo.

IOT na 9 000 000 000

Internet Rzeczy (Internet of Things, IoT) to w istocie niezbyt precyzyjnie zdefiniowany termin; zazwyczaj pod tym pojęciem rozumie się różnego rodzaju przedmioty użytku prywatnego lub gospodarczego, które są podłączone do Sieci. Szacuje się, że takich „przedmiotów” w 2013 było już ponad 9 miliardów, w roku 2020 będzie 20 miliardów, rynek IoT jest już na dzisiaj warty ponad 200 miliardów dolarów. Nie bez powodu więc pojawia się nawet inna koncepcja Internetu Wszechrzeczy, Internetu Wszystkiego (Internet of Everything). Nie wiem jak Czytelnikowi, średnio mi się taki taka przyszłość podoba.

Podoba się jednak czy nie, to tak jest i już i nawet zaryzykować można prognozę, że choć źródła mówią o udziale Internetu we Wszystkim na poziomie 50 % w wspomnianym 2020 to zaryzykujemy, że pewnie sięgnie procent 99,9.

Stuxnet i inni

Uinternetowienie rzeczy to cicha rewolucja, która jednak bardzo przyśpiesza, co również powoduje, że wiele ryzyk z nią związanych jest wciąż niedostrzegana i zupełnie nie zarządzana. Ryzyko internetu rzeczy jest wręcz sowjego rodzaju czarnym, choć już znanym łabędziem.
A już przecież pojawiają się pierwsze czarne jaskółki zagrożeń i ryzykonomiczne studia przypadków związane z IoT. Jakiś czas temu głośna była sprawa z rzekomym przejęciem kontroli nas sterami odrzutowca pasażerskiego przez dowcipnisia, jako „demonstrator” ryzyk IoT podawane są różne elektryczne black-outy, a nawet katastrofa tamy Taum Sauk w Stanach,  gdzie zawiodły systemy sterownicze. Zupełnie realny jest przykład wirusa Stuxnet zapuszczonego przez „nieznanych sprawców” do irańskiego programu nuklearnego z zupełnie materialnymi zniszczeniami. Natomiast, co do możliwych przyszłych manifestacji ryzyk interesu rzeczy, no tu już można sypać jak z rękawa. Ataki na pompy insulinowe, przejęcie kontroli nad samochodami, „zwykłe „cyberataki”, ataki o charakterze militarnym, ataki na sterowniki urządzeń przemysłowych i tak dalej i tak dalej.

Oczywiście identyfikacja ryzyka będzie inna dla sprzężonego z Internetem ekspresu do kawy (już są!), a inna dla elektrowni jądrowej, a nawet szczytowo-pompowej. Choć, jakby pomyśleć, że wszystkie ekspresy do kawy odmawiają na całym świecie jednocześnie posłuszeństwa o 8 rano, to skutki mogłyby być zaprawdę, równie katastrofalnie. Wolne żarty!

Ryzyko internetu rzeczy chadza parami

Co jednak najważniejsze, w Internecie Wszech(Rzeczy) znajdujemy mieszaninę chyba wszystkich znanych i nieznanych na świecie ryzyk. Bo są i techniczne, i cyber, i reputacyjne, i compliance, i środowiskowe, i finansowe i reputacyjne. I wszystkie mogą się urealnić na raz, prawdziwy Perfect Storm o zgrozo!

Co najgorsze, jak się wydaje większość potencjalnym „ofiar” zupełnie nie zdaje sobie sprawy z mnogości ich połączeń ich Rzeczy z Internetem, nie mówiąc o rodzaju zagrożeń. Konia z rzędem temu, kto zidentyfikował wszystkie rodzaje połączeń z siecią, które występują w jego biznesie zarówno pośrednie, jak i bezpośrednie – bo przecie mamy całą gamę ryzyk w łańcuchach dostaw. Odpowiednia identyfikacja zagrożeń, ich analiza i ewentualne sposoby postępowania z ryzykiem Rzeczy to chyba w ogóle, a na pewno w Polsce czarna magia. No, może częściowo zaadresowana w ramach cyber ryzyka i pewnie tylko w finansach i energetyce. gdzie ryzyko internetu rzeczy jest już chyba dostrzegane.

Cała temat zagrożeń z IoT jest wciąż traktowany jako rodzaj futurologii, niestety problem jest jak najbardziej realny i już wszechobecny. Jak „świeży” jest to temat z punktu widzenia jego nie-zaadresowania świadczy chociażby fakt, że 23 wiodących ubezpieczycieli w 2015 (sic) roku zawiązało zespól roboczy, think tank, który ma zająć się analizą tego niezwykle wielowątkowego dla ubezpieczeń problemu.

Także, jako rzekł poeta „przyszłość to jest dzisiaj tylko cokolwiek dalej”, rozumiał chłop dobrze risk menadżement… A my przejęci pisaniem o Wszechrzeczy idziemy na małą przebieżkę po lesie w wysłużonych butach sportowych. Niepodłączonych do Internetu, jeszcze…

Tekst ten ukazał się w Gazecie Ubezpieczeniowej z dnia 30.05.16